Çocuklar için en önemli geçiş dönemlerinden biridir tuvalet eğitimi… Yemek yemenin ardından artık kendi bedenlerini kontrol edebildikleri ve bu kontrolü devam ettirdikleri yepyeni bir sürece geçiş yaparlar. Bu yeniliğin sağlıklı şekilde deneyimlenmesi oldukça önemlidir. Zira bu yeni deneyimin kendine olan güvenini geliştirdiği ve çocukların ileriki yaşamını da olumlu veya olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir.
Ne zaman tuvalet eğitimine başlanmalıdır?
-
Bu sorunun maalesef ki net bir cevabı bulunmamaktadır. En doğru zaman çocuğun kendini en hazır hissettiği, gerekli fiziksel kontrolleri yapabildiği zamandır.
-
Çocuğun hazır oluşu kadar eğitimde rol oynayan kimselerin, anne ve babaların hazır oluşu da oldukça önemlidir. Tuvalet eğitimi esnasında yaşanabilecek kazalara hazırlıklı olmak, sabırlı olmak ve fiziksel koşulların uygunluğu önemli etkenlerden sadece bazıları…
-
Aile içindeki değişim zamanlarında (kardeş doğumu, kreşe başlamak, taşınma, gibi) bu eğitime başlamaktan kaçınılmalıdır. Birden fazla değişimi bir anda deneyimlemesi, süreci daha zor hale getirecektir.
Doğru zamanın geldiğini nasıl anlayabiliriz?
-
Bedenine, bedeninin fonksiyonlarına duyarlılığın arttığının sinyallerini gösterecektir. Dil gelişiminin düzeyi bu süreçte oldukça önemlidir. Kendisini, isteklerini ve ihtiyaçlarını ve bu farkındalığı iki üç kelime ile ifade edebiliyor olması süreci kolaylaştıracaktır.
-
Oyunlarında, gözlemlerinde, taklitlerinde ve benzer durumlarda tuvalet konusunun gündeme gelmesi, bu konuya ilişkin sorular sorması ilgi duymaya başladığının bir göstergesi sayılabilir.
-
Tuvaletini yaptıktan sonra söylemeye başlamış olabilir. Bu durum tek başına hazır oluşunu göstermediği gibi, tuvalet eğitimine hazır olmadığı anlamına gelmemektedir. Bu durumu kısaca şöyle yorumlayabiliriz: Tuvalet farkındalığına ilişkin bize ipuçları göstermeye başladı…
-
Bezinin kuruluk süresi artış gözlemlendiyse, bu durum mesane kontrolünü yapmaya başladığının göstergelerinden biridir.
Neler yapabiliriz?
-
Öncelikle rahat ve güven verici bir ortam sağlanmalıdır.
-
Çocuğun kendini güvende hissetmesi, olası kazalarda suçluluk duymadan devam edebilmesi içinsabırlı, net ve sakin bir iletişim stili benimsenmelidir.
-
Eğitime başlamadan önce kararlı ve net bir tarzda gerekli açıklamaların yapılması, artık bez kullanılmayacağının bilgisinin verilmesi gerekmektedir. Bu süreçte tamamıyla çocuğun yanında olunacağı mesajı verilmelidir. Süreci kolaylaştırmak adına görünür yerlerden çocuk bezlerinin kaldırılması veya tamamen ortamdan çıkarılması gerekmektedir.
-
En ama en önemlisi kararlılık! geri dönüşlerin yaşanmaması için bezin eğitim sürecinde tamamen çıkarılması ve asla bağlanmaması gerekmektedir. Bu duruma gece bezleri de dahil! Tuvalet eğitimini gece ve gündüz olmak üzere iki kez vermek istemiyorsanız, doğru zamanda tek seferde eğitimin verilmesi mümkündür. Bazı istisnai özel durumların dışında elbette… Bezin arada sırada bağlanması çocuğu ikilemde bırakacak ve tuvalet eğitiminin süresini uzatacaktır.
-
Kazalar olması gayet normaldir. Suçlayıcı olmadan, “hiç önemli değil” mesajı verilmeli, gereken temizliğin ardından günlük rutine devam edilmelidir.
-
Çocuklar oyuna veya baka bir aktiviteye odaklanıp tuvaletinin geldiğini söylemeyi unutabilirler. Periyodik olarak onlar söylemese dahi sormakta, hatırlatmalar yapmakta yarar var.
-
Tuvaletini lazımlığa yaptığında, yaptığı işi övün, fakat yapmadığı zaman kınamayın. Ödüller kazanımı pekiştirmek yerine sadece ödül odaklı bir eylem gerçekleşmiş olur ve böylece çocuk temel ihtiyacını giderebilme duygusunu sonucunda alacağı ödüle bağlar. Bu durum çocuğun kendine olan güvenini arttırmaz ve ödül olmadığı taktirde sizinle pazarlığa girebilir. Benzer şekilde cezalandırma da tehlikeli bir yaklaşım tarzıdır. Çocuğu cezalandırmak ileride geri dönüş yaşanmasına sürekli altına kaçırmasına ya da dışkısını tutma gibi tepkilere sebep olabilir.
Yanlış tutumlar, suçlayıcı ve cezalandırıcı sistemler yerine doğru ve olumlu yaklaşımla bu süreci en rahat şekilde tamamlamak mümkündür…Unutulmaması gerekir ki tuvalet alışkanlığını kazanmayan normal gelişim özellikleri gösteren çocuk yoktur.
Uzm. Psk. Emine KAYA BİCAN
...