Her çocuk ve ergen hayatlarının belli alanlarında zorluklar yaşarlar. Kimisi bu zorluklarla baş etmede oldukça zorlanırken, kimisi de üstesinden gelme konusunda oldukça başarılıdır. Peki bu neye göre değişir? Psikolojik sağlam oluş için çocuk ve ergenlerin nelere ihtiyacı vardır? Anne-babalar olarak çocuklarınızı nasıl destekleyebilirsiniz ?

Psikolojik sağlamlık kavramı, Latince “resilire” kökünden türemiştir ve resilient; esnek ve elastik olma; yani olumsuz bir yaşam deneyimi, stres veya travma sonrası, incinip psikolojik olarak kötü hissettikten sonra kendini hemen toparlayabilmek, eski haline dönebilmek anlamına gelmektedir.

Bir hacı yatmazı düşünelim. Hacıyatmaza vurulduğu zaman hacıyatmaz devrilmek yerine olduğu yerden geriye gider ve tekrar eski haline döner. Psikolojik sağlamlık da hacıyatmaza benzetilebilir, zorlu bir durum karşısında çocuk ve ergenler yıkılmayıp sadece gerileyip tekrar eski hallerine gelebiliyorlarsa psikolojik olarak sağlam denilebilirler.

Çocuk ve Gençlerde Psikolojik Sağlamlığı Artıran Bireysel Özellikler Nelerdir?

Öncelikle psikolojik sağlamlık için gerekli olan en önemli gerekliliklerden biri normal veya normal üstü bir zekaya sahip olmaktır. Araştırmaların bir çoğunda psikolojik olarak sağlam çocuk ve ergenlerin diğerlerine göre daha üst düzey zekaya sahip ve akademik olarak daha becerikli olduğu görülmüştür.

Daha sonra mizaç özelliklerimiz psikolojik sağlamlığımızı etkileyen faktörlerden biridir. Kolay mizaç özelliğine sahip kişilerin yani dışa dönük, uyum içinde, öz denetime ve sorumluluğa sahip, değişime açık olan çocuk ve ergenlerin psikolojik sağlamlığı; tepkisel, içe dönük ve nevrotik çocuklara göre daha yüksek olduğu görülmüştür.

Ayrıca özgüveni ve özsaygısı,  kendisine yeterliliği ve farkındalığı yüksek olan çocuk ve ergenlerin de psikolojik sağlamlığı daha yüksektir.

 Etkili problem çözme becerilerine sahip olmak, iyimserlik ve umut, sosyal yeterlilik de psikolojik sağlamlık için gereklidir.

Çevrenin Çocuk ve Ergendeki Psikolojik Sağlamlığa Etkisi Nedir?

Öncelikle çocuk veya ergenin aileden en az biri ile olumlu yakın ilişki içerisinde olması gereklidir. Çocuğun veya ergenin ebeveyn ile saplantılı, kayıtsız veya korkulu bağlanma gerçekleştirmemesi bunun yerine güvenli bağlanmayı gerçekleştirmesi sağlamlık açısından oldukça önemlidir.

Evin dışında da çocuk veya ergen ile ilgilenen ve destekleyen bir yetişkinin olması buna ek olarak kendi akranlarından da kabul görmesi ve destek alması da sağlamlığı artıran faktörlerden biridir.

Son olarak çocuk veya ergene sunulan çevresel çeşitlilik yani sağlık, spor, kültür, sanat ve eğlence etkinliklerinin çokluğu psikolojik sağlamlığı destekleyen önemli koruyucu faktörlerden birisidir.

Çocuk ve ergenlerin okulda, sokakta, aile içinde, arkadaş çevresinde ve kendi içerisinde daha olumlu olabilmesi, yaşadıkları zorluklarla daha kolay başa çıkabilmesi, başkalarını ve kendisini kolaylıkla anlayabilmesi, güzel sosyal ilişkilere sahip olabilmesi ve akademik anlamda da başarılı olabilmesi için psikolojik sağlamlık önemli bir kavramdır. Ayrıca 9-18 yaş arasındaki çocukların ve ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının yüksek olması yetişkinlikte de daha mutlu, hayatlarından daha tatminkar bireyler olmalarını sağlayacaktır.

Seanslarımda çocukların ve ergenlerin psikolojik sağlamlıklarını destekleyerek, mutlu bir hayat sürdürmeleri için adım atmalarına yardımcı olurken bir yandan da anne-babalar ile çocuklarını nasıl destekleyebilecekleri konusunda görüşmeler yapıyorum.

Seanslarımda çocuk ve ergenler ile psikolojik sağlamlığı geliştirmek adına yaptığım çalışmalardan bazıları şuanlardır:

-Etkili iletişim kurma becerisini geliştirmek
-Umut düzeyini yükseltmek
-Sorumluluk alma becerisini artırmak
-Empati kabiliyetini güçlendirmek
-Özgüvenini ve özsaygısını artırmak
-Çocuk ve ergenin sahip olduğu zekasını kullanabilme potansiyelini artırmak
-Kendisi ve çevresi ile ilgili farkındalıklar kazandırmak
-Olumsuz düşünceleri azaltıp, olumlu düşünebilme yeteneği kazandırmak
-Stresle başa çıkabilme becerisini artırmak
-Etkili problem çözme yeteneğini güçlendirmek
-Olumlu mizah özelliklerini kullanmak
-Ailesi ile daha güçlü ve güvenli bağlar kurmak…

Gelin çocuğunuzun sağlamlığını artırırken sizinle de çocuğunuza nasıl yardımcı olabileceğiniz konusunda doğru adımlar atalım…

Kaynak:- Akar, A. (2018). Psikolojik Sağlamlık Programının Ergenlerin Psikolojik Sağlamlık Düzeyine Etkisi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

-Gizir, C. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128.

                                                                                                                                                                             Uzm. Kl. Psk. Günce TOROSLU